Wie was Staf Pyl?
“De uitzonderlijke harmonie van lichtspel, loodlijn en kleur die zijn glasramen rijk zijn bleven mijn blik en daarna mijn pen vasthouden.”
bijdrage door Ciel De Kock
Een goede omschrijving van de Sint-Niklase glazenier Staf Pyl (1923-2007) is die van creatieve duizendpoot, bezielend kunstenaar en bovendien geniaal ambachtsman. Hij is het meest bekend voor zijn glasramen die voornamelijk te zien zijn in Sint-Niklaas en omstreken. Naast glas-inlood en glas-in-beton vervaardigde Staf meer aan het begin van zijn carrière ook keramiek en schilderijen. Hij behoort tot de groep glazeniers die de naoorlogse glasraamkunst grondig vernieuwde.
Staf werd geboren in 1923 als enige zoon van sigarenmakers- en handelaars. Vanaf een jeugdige leeftijd was hij geboeid door kunst, in het bijzonder door tekenen en schilderen. Vanuit zijn interesse volgde Staf vanaf zijn zestiende de opleiding sierkunsten aan het Hoger Instituut Sint-Lucas in Gent. Hier kreeg het jeugdige talent de nodige kunsthistorische opleiding en technische onderbouwing op het gebied van tekenen. Staf droomde ervan om schilder te worden maar dat was buiten de oorlog gerekend, die roet in het eten strooide voor de kunstenaar. Hij vluchtte voor een korte periode naar Frankrijk en werd tewerkgesteld in Duitsland. Na de oorlog keerde hij terug naar zijn geboortestad en trouwde er met zijn jeugdliefde Yvonne Cools (1924-2015).
Omwille van de moeilijke economische naoorlogse situatie ging Staf zich toespitsen op glas-in-lood en keramiek, later ook glas-in-beton. Tekenen en vooral schilderen liet hij grotendeels varen. Samen met zijn medestudent en jeugdvriend Jos Maes (1925?-2008) ging hij werken bij het atelier ‘Vitra’ van Sander Wijnants (1903-1953). Het atelier bevond zich op de Grote Markt in Sint-Niklaas. De onderneming bestond niet lang en na het vertrek van Maes naar Amerika opende Staf een eigen glasraamatelier, gelegen aan zijn woonhuis in de Lamstraat. Dit huis zou niet alleen de rol van warm gezinsoord vervullen voor zijn vrouw en dochters maar ook een rijkgevulde artistieke carrière herbergen. Staf bleef tot op hoge leeftijd actief als glazenier.
Voor Staf moest kunst voor zichzelf spreken, de kijker vanaf de eerste aanblik kunnen raken. Deze overtuiging paste hij ook toe op zijn eigen werk. Staf was een perfectionist die de hele uitvoering van zijn glasramen zelf deed, van het glassnijden en het samenstellen tot het plaatsen van het glasraam in het desbetreffende gebouw. De enige die hem mocht bijstaan tijdens zijn artistiek proces was zijn vrouw Yvonne. Kenmerkend voor de glasramen van Staf is hun authenticiteit en harmonie. Hij verwerkte het lood als artistiek element en balanceerde dit uit met een scala van kleurvlakken. De veelal kleine stukjes glas, gezet als een mozaïek tussen vloeiende en hoekige loodlijnen, zorgen voor een prachtige en genuanceerde lichtwerking in de glasramen. Staf zette als het ware zijn visie als schilder om in zijn glasramen en ‘schilderde’ met glas, lood en licht. Hij wordt dan ook ‘Lichtdrager’ genoemd.
Staf vervaardigde een omvangrijk en divers oeuvre. Toonaangevende werken zijn de twee glasraamreeksen die hij maakte voor de Christus-Koningkerk in Sint-Niklaas, de glasramen in de Onze-Lieve-Vrouw-Hemelvaartkerk in Eeklo en de grote gevelkeramiek van een Madonna met kind die hij maakte voor het Berkenboominstituut in Sint-Niklaas. Naast monumentale werken voor kerken, kloosters en openbare gebouwen vervaardigde hij ook vele kleinere, autonome glasramen.